حفاظت از موسیقی نواحی باید به میراث فرهنگی سپرده شود/ جشنواره جوابگوی تنوع قومیت‌ها و فرهنگ‌ها نیست
یکی از موضوعات بسیار مهم در گنجینه فرهنگ و هنر کشور، توجه به موسیقی نواحی کشور است. این اهمیت چند دلیل عمده دارد: اولین دلیل مهم قدمت و اصالت موسیقی نواحی مختلف کشور است که بیش از چند هزار سال است. موضوع مهم بعدی تنوع قومیتی است که بر اساس فرهنگ و اقلیم شهرها و روستاهای کشور ایجاد شده است. این تنوع صرفا تفاوت در چند سازِ محدود نیست؛ بلکه گوناگونی آیین‌ها، مناسک و هویت هر قوم است که در طول سده‌ها ایجاد شده است. یکی دیگر از موارد مهم تعدد و جمعیت کثیر اهالی موسیقی نواحی است. چه بسیار استادان و پیشکسوتانی که در اوج گمنامی و انزوا و فقر زندگی خود را به پایان برده‌اند؛ بی‌آنکه در سطح گسترده شناخته شوند و دانش و تخصص‌شان مورد بهره‌برداری‌های آکادمیک و علمی و عملی قرار گیرد. البته برخی مدیران و مسئولان فرهنگی کشور در وزارت ارشاد، دفتر موسیقی و انجمن موسیقی ایران، در دوره مسئولیت‌شان واقعا از هنرمندان نواحی مختلف کشور حمایت کرده‌اند. اما این حمایت‌ها یا قالب درستی نداشته یا تداوم نیافته است. بارها بر نبود بانک اطلاعاتی و آماری درست از هنرمندان موسیقی تاکید شده اما هنوز این بستر کامل و موثق و دقیق نیست. از طرفی هنرمندان موسیقی نواحی به لحاظ معنوی و مالی مورد حمایت نیستند و هر چه تا به امروز بوده مقطعی بوده است. اگر بنا به نام بردن از اساتید پرتلاش موسیقی نواحی ایران باشد با لیست طول و درازی مواجهیم که هر کدام از آن‌ها برای خود حکایت و غم‌نامه‌ای دارند.
عزیز تنها را باید یکی از استادان موثر منطقه شرق و جنوب خراسان دانست. او سالهاست می‌نوازد و می‌سازد و آموزش می‌دهد. پژوهش می‌کند و کتاب می‌نویسد. او سال‌ها بدون حمایت‌های دولتی و خصوصی و با هزینه شخصی فعالیت کرده است. او ضمن توضیح درباره فعالیت‌های اخیر خود درباره لزوم توجه وزارت فرهنگ و اسلامی و نهادهای ذیربط به هنرمندان نواحی به بیان مواردی پرداخت.
از فعالیت‌های اخیرتان در زمینه پژوهش و تالیف آثار مکتوب بگویید
کتابهای «مشق پیلتان» در دو جلد به عنوان اولین آثار مکتوب حدود ۱۴۰ مقام از مقامهای شرق و جنوب خراسان منتشر شده است، که در نظر دارم فایلهای صوتی این مقام‌ها را هم تولید و منتشر کنم تا به این ترتیب آرشیوی از مقامهای شرق و جنوب خراسان در دسترس همگان قرار گیرد.
در زمینه آموزش همچنان فعالیت‌های‌تان ادامه دارد؟ و به طور کلی چقدر استقبال‌ها و تلاش‌های هنرجویان مورد تایید شماست؟
در زمینه آموزش هم بیشتر وقت من به آموزش دوتار خراسان به علاقمندان به این ساز می‌گذرد و فکر میکنم با توجه به این که در گذشته فراگیری این ساز به صورت شفاهی و این روش زمان‌گیر و سخت‌تر بوده و در حال حاضر روش‌های مختلف و راحت‌تری برای آموزش این ساز در نظر گرفته شده است. آموزش تا الان موفق بوده و نتیجه بهتری گرفتیم.
به عنوان یک هنرمند عرصه نواحی از وزیر جدید آقای سیدعباس ساحلی، در فضای کلان فرهنگ و هنر چه توقعاتی دارید؟
با توجه به اینکه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی متولی فرهنگ و هنر است، مطمئنا نهادی بهتر از این وزارتخانه نمی‌تواند به هنر و هنرمند کمک کند، یک هنرمند برای رفع مشکلات خود به جز ارشاد کجا می‌تواند مراجعه کند و اینکه برای رفع مشکلات هنرمندان چه حرکتی شده؟ شخصا معتقدم اگر هم برای رفع مشکلات قدمی برداشته شده، اینقدر نبوده که برای یک هنرمند محسوس باشد. توقع هنرمندان از وزیر جدید رسیدگی هر چه بهتر به امور هنرمندان است.
اداره ارشاد شهر و استان شما باید چه مواردی را برای بهبود وضعیت معیشتی و کاری به کار گیرد؟ از طرفی انجمن موسیقی ایران را داریم که آقای دکتر مرآتی به تازگی مدیریت آن را به عهده گرفته‌اند. ایشان تا چه حد می‌توانند در حل مشکلات متعدد اهالی موسیقی نواحی کشور موثر باشند؛ با تاکید بر اینکه ایشان در دوره‌های اخیر جشنواره موسیقی نواحی ایران به صورت چهره به چهره با هنرمندان شهرهای مختلف برخورد و صحبت داشته‌اند.
به شخصه معتقدم تا از وزارتخانه برای امور هنرمندان خصوصا هنرمندان محلی تصمیمی گرفته نشود، اداره ارشاد شهر یا استان نمی‌تواند آنطور که باید برای امور هنرمندان خصوصا مشکلات معیشتی این قشر و مخصوصا هنرمندان محلی که بسیاری از اینها با مشکلات معیشتی روبرو هستند، قدمی بردارد.
در سند ملی موسیقی که به تایید دولت رسیده، در هیچکدام از بندها موسیقی نواحی مورد توجه قرار نگرفته و قانون یا تبصره‌ای برای آن وجود ندارد. اول اینکه کلا نظرتان درباره وجود سند ملی موسیقی ایران چیست و در چه شرایطی کارآمد خواهد بود؟
فکر میکنم این سند قدمی مثبتی بود که در حوزه موسیقی کشور برداشته شد، ولی متاسفانه احساس میکنم طبق معمول روال گذشته برای مسئولان، موسیقی نواحی که ریشه موسیقی ایرانی است نسبت به سایر ژانرهای موسیقی اهمیت کمتری دارد، از مسائل و مشکلات این حوزه از بحث پژوهش و آموزش گرفته تا مشکلات معیشتی و… همیشه با مشکل مواجه بوده. در جشنواره‌هایی هم که برای این حوزه گرفته شده و سالی یکبار برگزار می‌شود؛ با توجه به تنوع قومیت‌ها و فرهنگ‌ها، جوابگوی این حوزه نبوده و نیست.
معمولا اینگونه است که فعالیت اهالی موسیقی نواحی، بخصوص استادان و پیشکسوتان محدود به تولید و تدریس نیست. پژوهش مقوله مهمی است که از دید مسئولان پنهان است.
درست است. در حال حاضر معمولا آخر هفته‌ها در روستاها و شهرهای شرقی خراسان با هزینه شخصی مشغول یک‌سری فعالیت‌هایی از جمله جمع‌آوری مقامهای شرق خراسان هستم که در تمام این سال‌ها دغدغه من بوده و هست؛ و این است که خدمت‌تان عرض کردم موسیقی نواحی در تصمیم‌گیری‌ها اهمیت کمتری دارد. برای نمونه یکی همین موضوع هست که گفتم. همین جمع‌آوری مقام‌ها و کارهای دیگر. این وظیفه ارشاد است تا از مسائل و طرح‌های این چنینی (که نیاز این حوزه هست و از طرفی از توان شخص به لحاظ مالی و دیگر مسائل خارج است) حمایت کند. هنرمند باید مشکلات زیادی را متحمل شود تا بخشی از کارها را انجام دهد و این ارشاد است که باید از او حمایت کند؛ ولی متاسفانه این حمایت هیچ‌قوت وجود نداشته است.
به طور کلی هنر موسیقی نواحی مختلف ایران بخصوص منطقه خودتان را در چه وضعیتی می‌بینید؟
موسیقی محلی و مقامی مناطق مختلف کشور میراث کهن و گرانبهای گذشتگان ما هستند که به ما به رسیده‌اند؛ اگر برای زنده ماندن این میراث نتوانیم کاری کنیم و قدمی برداریم و برای ثبت و ضبط این آثار که هر روز در حال از بین رفتن است، حرکتی نکنیم بزودی شاهد از بین رفتن بسیاری قطعات و مقام‌هایی خواهیم بود که از دوران کهن گذشته به ما به ارث رسیده‌اند! فکر میکنم در این صورت بهتر است این میراث کهن برای حفاظت و نگهداری به میراث فرهنگی که وظیفه نگهداری میراث گذشتگان را دارد سپرده شود.
به عنوان سوال آخر از فعالیت‌های اخیرتان بگویید. آیا کتاب، قطعه یا آلبومی را در دست تالیف و تولید ندارید؟
در حال حاضر نیز در ادامه طرح‌های گذشته باز هم در زمینه موسیقی منطقه شرق خراسان در حال فعالیت هستم و امیدوارم موفق شوم برنامه‌ها و طرح‌های عقب افتاده‌ای که نیت انجام آن‌ها را داشتم به نتیجه برسانم. ولی کاش پروژه‌ها و طرح‌های مربوط به این فرهنگ و میراث گذشتگان با حمایت نهادها و ادارات متولی این کار همراه بود تا به بهترین و کاملترین شکل تا انجام گیرد.
منبع:ایلنا
